Mali przedsiębiorcy i konsumenci zrównani w prawie upadłościowym

Dnia 24 marca 2020 roku weszła w życie ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019, poz. 1802). Na gruncie prawa upadłościowego sytuacja Małych Przedsiębiorców została zrównana z sytuacją konsumentów. Przed wejściem w życie nowych przepisów prawo upadłościowe traktowało jednoosobowych przedsiębiorców, co do zasady na równi ze spółkami prawa handlowego. Wraz ze zmianą przepisów wzrosły szanse małych przedsiębiorców tj. osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na podstawie wpisu w CEiDG („Mały Przedsiębiorca”), na oddłużenie. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, iż wejście w życie ustawy zbiegło się z ogłoszeniem stanu epidemii i wprowadzeniem tracz antykryzysowych.

Oddłużenie

Środek ciężkości pomiędzy zaspokojeniem wierzycieli, a oddłużeniem Małego Przedsiębiorcy został przesunięty. Uprzednio postępowanie upadłościowe zmierzało do maksymalnego zaspokojenia wierzycieli. Efekt był taki, że Mały Przedsiębiorca po zakończeniu postępowania upadłościowego pozostawał nierzadko z długami, bez majątku. Konieczne było podejmowanie dalszych czynności procesowych, aby uzyskać całkowite oddłużenie. Obecnie postępowanie upadłościowe w stosunku do Małego Przedsiębiorcy powinno być prowadzone również tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym.

Mieszkanie i dochody pod ochroną

Największą obawą Małych Przedsiębiorców była obawa o własne mieszkanie czy dom jednorodzinny, które wchodziły skład masy upadłości. Do dnia 23 marca 2020 roku dochodziło do likwidacji majątku, w tym nieruchomości faktycznie zamieszkiwanej. Przepisy, które weszły w życie dnia 24 marca 2020 roku, gwarantują Małemu Przedsiębiorcy wydzielenie określonej sumy dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych z sumy uzyskanej ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy.

Znowelizowane przepisy wprowadzają możliwość ochrony części dochodów Małego Przedsiębiorcy. Zmiany mają zapobiec pozbawieniu Małego Przedsiębiorcy środków do życia. W przypadku ogłoszenia upadłości Małego Przedsiębiorcy, który posiada na utrzymaniu inne osoby (np. żonę, dzieci, rodziców), do masy upadłości nie będzie wchodzić ta część dochodu upadłego, która łączenie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości na podstawie ustawy, odpowiadać będzie iloczynowi liczby osób pozostających na utrzymaniu upadłego oraz upadłego i 150% kwoty określonej w ustawie o pomocy społecznej. Sąd sprawujący nadzór nad postępowaniem, będzie mógł również określić jaka pozostała część dochodu upadłego Małego Przedsiębiorcy nie będzie wchodzić do masy upadłości, biorąc pod uwagę szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu. Sąd uwzględni zatem stan zdrowia, potrzeby mieszkaniowe oraz możliwości ich zaspokojenia.

Winny czy niewinny a plan spłaty

Do dnia 23 marca 2020 roku plan spłaty wierzycieli był obligatoryjnym elementem postępowania upadłościowego Małego Przedsiębiorcy. Obecnie Mały Przedsiębiorca może liczyć na umorzenie zobowiązań bez konieczności ustalania planu spłaty. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami, Mały Przedsiębiorca otrzymał możliwość oddłużenia w trybach tożsamych dla konsumentów: 1. ustalenie planu spłaty na wniosek i umorzenie pozostałej części zobowiązań, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym 2. umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, przy oczywistej i trwałej niezdolności do dokonywania jakichkolwiek spłat przez upadłego 3. warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli przy niezdolności spłaty niemającej charakteru trwałego. Umorzenie nastąpi pod warunkiem, że w ciągu 5 lat od wydania postanowienia, upadły ani żaden z jego wierzycieli nie wystąpi o ustalenie planu w związku z ustaniem przeszkody do spłaty. W okresie tych 5 lat na upadłego nałożony będzie obowiązek składania corocznych sprawozdań ze swojej sytuacji majątkowej i zawodowej.

Sąd oddala wniosek o ustalenie planu spłaty lub wniosek o warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty w dwóch przypadkach. W pierwszym, jeżeli upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań. W drugim, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań. Pomimo wystąpienia jednego z dwóch powyższych przypadków sąd nie oddali ww. wniosków, jeśli będzie to uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty sąd ustala również czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Ponadto, sąd określa w jakim zakresie i okresie, nie dłuższym niż 36 miesięcy upadły będzie miał obowiązek wykonania planu spłaty.

Jeśli sąd ustali, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślenie lub wskutek rażącego niedbalstwa plan spłaty zostanie ustalony w przedziale od 36 do 84 miesięcy.

Podsumowanie

Każdy przedsiębiorca, nawet mały prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, ma obowiązek złożenia wniosku o upadłość w sytuacji, gdy stał się niewypłacalny. Przez stan niewypłacalności należy rozumieć utratę zdolności do spłaty wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Utrata zdolności powinna opierać się na rzetelnej ocenie okoliczności, które towarzyszą powstaniu niewypłacalności. Termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości wynosi 30 dni. W związku ze stanem epidemii jest to niezwykle istotne, albowiem przepisy tracz antykryzysowych przewidują w niektórych sytuacjach zawieszenie lub przerwanie terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, a także różnicują moment powstania obowiązku złożenia wniosku. Więcej na ten temat można przeczytać w artykule majowego wydania GMiŚP o tytule „Czekając na fale upadłości”.

Prawnik od spraw spadkowych w Warszawie – Spójrz na Ofertę!

Autor:
Warszawski prawnik nieruchomości – Klaudyna Jarzec-Koślacz

 

Artykuł opublikowano w numerze 10/198/2020 Gazety Małych i Średnich Przedsiębiorstw.

Zapraszamy do pobrania bezpłatnego wydania Gazety Małych i Średnich Przedsiębiorstw pod poniższym linkiem:
http://bit.ly/GazetaMSP-10-2020-P