Wpis hipoteki lub zastawu powodem zawieszenia biegu przedawnienia nieuiszczonych składek na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych („Ustawa”) w pojęciu składek mieszczą się składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, zwane dalej „należnościami z tytułu składek”. Powyższe nieopłacone w terminie podlegają potrąceniu ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez Zakład lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

W myśl z art. 24 ust. 4 Ustawy nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem. Termin przedawnienia od 2012 roku wynosi 5 lat licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, uprzednio jednak termin ten był znacznie dłuższy i wynosił 10 lat. Ustawodawca wyszedł naprzeciw dłużnikom, wskazując iż jeżeli przedawnienie w płatnościach składek na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych rozpoczęło się przed rokiem 2012, wówczas należy ustalić który termin byłby korzystniejszy dla dłużnika.

Wobec tego, zgodnie z art. 24 ust. 5 Ustawy, aby został zawieszony bieg przedawnienia płatności zaległych składek, organ może wystąpić o zabezpieczenie ich poprzez wpis hipoteki w Księdze Wieczystej bądź zastawu do rejestru zastawowego. Jednakże, aby Zakład Ubezpieczeń Społecznych mógł skutecznie zawiesić bieg przedawnienia zaległości w pierwszej kolejności musi doręczyć dłużnikowi upomnienie bądź tytuł wykonawczy w myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wykonanie takowej czynności powoduje, iż termin biegu przedawnienia ulega zawieszeniu. Orzecznictwo w tej kwestii jest jednolite.

Dla przykładu, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 maja 2022 roku o sygnaturze akt III AUa 377/22 „Zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, co do zasady nie może być wszczęte postępowanie egzekucyjne w administracji bez wcześniejszego doręczenia upomnienia. Postępowanie rozpoczęte bez dopełnienia tego obowiązku podlega umorzeniu. Wobec czego, upomnienie to należy uznać za obligatoryjny element postępowania egzekucyjnego, bez którego egzekucja skutecznie nie może być wszczęta i prowadzona. Jest więc ono pierwszą i do tego konieczną czynnością zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, skoro bez doręczenia upomnienia wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie byłoby możliwe. Czynność ta mieści się przeto w dyspozycji art. 24 ust. 5b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, wobec czego należy przyjąć, że skutkiem doręczenia takiego zawiadomienia jest zawieszenie bieg terminu przedawnienia do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.”

Bądź, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 18 czerwca 2020 roku o sygnaturze akt III AUa 572/19 „Zgodnie z przepisem art. 24 ust. 5b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. Czynnością zmierzającą do ściągnięcia należności jest niewątpliwie wystawienie tytułu wykonawczego przez właściwy organ a także inne czynności, np. orzeczenia, pisma kierowane do strony, z których treści czy uzasadniania wynika bezpośrednio, że zmierzają one do ściągnięcia zaległości. Czynnością taką może być także doręczenie odpisu tytułu wykonawczego czy zawiadomienia o zajęciu składnika majątkowego”.

Wobec powyższego, należy w bardzo skrupulatny sposób wywiązywać się z wszelkich płatności na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, z uwagi na fakt, iż organ może skutecznie zawiesić bieg terminu przedawnienia stosując zabezpieczenie w postaci wpisu hipoteki przymusowej w księdze wieczystej bądź zastawu w rejestrze zastawów. Nawet pomimo przedawnionych zaległości, zgodnie z art. 24 ust 5 Ustawy „Nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia”. Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 08 sierpnia 2017 roku o sygnaturze akt I UK 325/16 składki na ubezpieczenia społeczne są daniną publiczną o charakterze ubezpieczeniowym i ekwiwalentnym oraz podlegają szczególnej ochronie.

Zachęcamy również do sprawdzenia oferty naszego prawnika od spraw spadkowych w Warszawie.

Opracowanie:
Klaudyna Jarzec-Koślacz – warszawski prawnik nieruchomości